Γεννήθηκε στο Κάιρο και μεγάλωσε στον Στρόβολο, όπου διαμένει με την οικογένειά της. Είναι πτυχιούχος της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Κύπρου, του Παιδαγωγικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, στο οποίο εκπόνησε και τη διδακτορική της διατριβή. Μετεκπαιδεύτηκε στο Μαράσλειο Διδασκαλείο του Πανεπιστημίου Αθηνών και εργάστηκε ως δασκάλα, επί διετία, βοηθός διευθύντρια, διευθύντρια σχολείων Δημοτικής Εκπαίδευσης και Επιθεωρήτρια Γενικών Μαθημάτων στο Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού. Έχει εργαστεί με απόσπαση στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου και δίδαξε ως Ειδική Επιστήμων, επί σειρά ετών, στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο το γνωστικό αντικείμενο Παιδική και Νεανική Λογοτεχνία. Ασχολείται με την επιμέλεια εκδόσεων και την κριτική λογοτεχνικών βιβλίων. Εξέδωσε μελέτες και μονογραφίες για τη σύγχρονη λογοτεχνία, καθώς και βιβλία για παιδιά.
Δείγμα γραφής
Ανδρέας Ονουφρίου, ο Αμμοχωστιανός πεζογράφος μας
Δεν είναι εύκολο να δώσει κανείς αξιολογικά το σύνολο του έργου ενός συγγραφέα, μέσα σε 6΄ και σίγουρα γίνεται δυσχερέστερη η προσπάθειά του, αν αναλογιστούμε ότι ο Ανδρέας Ονουφρίου ασχολείται αδιαλείπτως με τη συγγραφή διηγημάτων και μυθιστορημάτων εδώ και 50 χρόνια.
Βέβαια, η πρώτη του έκδοση έγινε το 1972, αλλά ως ιδρυτικό και ενεργό μέλος του ΚΛΟΝ (Καλλιτεχνικός και Λογοτεχνικός Όμιλος Νέων) ασχολείτο και δημοσίευε λογοτεχνικά κείμενα από το 1968.
Και ακριβώς, για όλη αυτή την επιτυχή πορεία των πέντε δεκαετιών, ο Όμιλος Φίλων Δημοτικής Βιβλιοθήκης Στροβόλου, θα τον τιμήσει σε λίγες ημέρες – στις 30 τρέχοντος – εδώ, στον χώρο μας, και είστε όλοι ευπρόσδεκτοι για να του προσφέρουμε αυτή την τιμή και αναγνώριση όλοι μαζί!
Θα προσπαθήσω, λοιπόν, να αναφέρω ενδεικτικά και περιληπτικά το τι έδωσε ο Ονουφρίου ως προς το διήγημα και ως προς το μυθιστόρημα στη γόνιμη λογοτεχνική του κατάθεση, περισσότερο από τη σκοπιά του αναγνώστη, μεταφέροντας την αισθητική χαρά και την αναγνωστική απόλαυση, που προσφέρει στον αποδέκτη του έργου του, παρακάμπτοντας κάπως την επιστημονική – φιλολογική τεκμηρίωση.
Και πρώτα, ο Ανδρέας Ονουφρίου ως διηγηματογράφος, γιατί είχε αρχίσει το γράψιμο και έως το 1987 συνέχισε να ασχολείται αποκλειστικά με το διήγημα και τη νουβέλα, με τις εξής συλλογές διηγημάτων, οι οποίες απέσπασαν τιμητικές διακρίσεις και ευνοϊκές κριτικές.
Έτσι, έχουμε:
1972: Προθάλαμοι
1975: Οι ώρες του χαμού
1977: Κραυγές στ’ αυτιά του κόσμου
1983: Του 35ου Παράλληλου
1987: Διπλές σελίδες
Το 1996 εκδίδεται η συλλογή Της Γης και της Φωτιάς και το 2016 η νουβέλα Ταξίδι εντός.
Η θεματική των διηγημάτων του είναι ποικίλη και πάντοτε επικεντρώνεται στην αξία και στην ακεραιότητα του ανθρώπου και στο ανθρωπιστικό ιδεώδες.
Από το κάθε διήγημά του αναβλύζει η αισθητική συγκίνηση, η οποία εκπηγάζει από το πηγαίο ταλέντο, τη μαστορεμένη αφηγηματική τεχνική του και πάνω απ’ όλα από την έμφυτη ευαισθησία του. Τη θεματική του γενικά καθορίζουν η καταστροφή του 1974, το ερωτικό στοιχείο και η μοναξιά του σύγχρονου ανθρώπου. Για το επιτυχές αποτέλεσμα στη συγγραφή των διηγημάτων του χρησιμοποιεί άλλοτε τη διήγηση ή αφήγηση, άλλοτε την περιγραφή και συχνά τον διάλογο. Ανάλογα με το περιεχόμενό τους θα μπορούσαμε να τα κατατάξουμε στα κοινωνικά, ψυχολογικά και ιστορικά διηγήματα, χωρίς να λείπει και η αυτοαναφορικότητα, η μαρτυρία και η, δίκην χρονικού, γραφή.
Ξεχωριστή θέση στα διηγήματά του, όπως άλλωστε και στην καθημερινή ζωή του, η απέραντη αγάπη του, αλλά και οι πολλές γνώσεις του για τη μουσική, αγάπη και παρηγοριά του, που αποτυπώνεται ανάγλυφη σε πολλά σημεία όλης της εργογραφίας του.
Τα κυριότερα γνωρίσματα της διηγηματικής γραφής του Ονουφρίου, συνοψίζοντάς τα, είναι τα ακόλουθα:
– Διαγραφή αφηγηματικών χαρακτήρων ολοκληρωμένων και πειστικών.
– Στη διαγραφή των χαρακτήρων του διαθέτει οξεία παρατηρητικότητα, γνώση της ψυχολογίας εκάστου προσώπου, δείχνοντας βαθιά ενσυναίσθηση για τον κάθε ήρωά του, συμπάσχοντας μαζί του.
– Η αφήγησή του στηρίζεται στην παρατήρηση του έσω και του περιβάλλοντος χώρου των ηρώων, με τη βοήθεια της μνήμης και της έντονης ευαισθησίας του.
– Στην περιγραφή κοινωνικών προβλημάτων και ενδοοικογενειακών σχέσεων ξεχωρίζει η πειστικότητα και η αληθοφάνεια.
– Η χρήση ζωντανού και νευρώδους λόγου με πλούσια εκφραστική γλώσσα και πάντοτε κατάλληλη για την κάθε περίσταση προφορικής επικοινωνίας.
Ο Ανδρέας Ονουφρίου ως μυθιστοριογράφος:
Το 1989 φθάνουμε στο επικό και ιστορικό μυθιστόρημα, σταθμό, στη λογοτεχνική του δουλειά με τον τίτλο, Η Γη που μας εγέννησε, μυθιστόρημα, το οποίο, τον είχε απασχολήσει όλη την προηγούμενη δεκαετία, που όπως ο ίδιος εξομολογείται: «Είχα, δυστυχώς, να αντιπαλαίψω με την εξοντωτική τοποθέτησή μου, τότε στον απάνθρωπο χώρο του Παλιού Νοσοκομείου Λεμεσού, που επιδείνωσε την τυραννισμένη μου όραση». Το μυθιστόρημα αυτό, το magnus opus του πεζογράφου μας, ξαναεκδόθηκε το 2007.
Περισσότερο από κάθε άλλο θέμα απασχολεί διαρκώς τον Ονουφρίου η απέραντη αγάπη του για τη γενέτειρά του, τη Βασιλεύουσα Αμμόχωστο, και με κάθε τρόπο διηγείται, αναφέρεται, περιγράφει, θυμάται, μνημονεύει, υμνεί και κουβεντιάζει με την πόλη του. Μελαγχολία, συγκίνηση, θλίψη, θυμός, οργή και πόνος, βαθύς και οξύς και ατελείωτος πόνος και ένα ασήκωτο «γιατί» στο μυαλό και στο στήθος. Όταν διαβάζουμε για το πραξικόπημα, την εισβολή, τους βομβαρδισμούς, τον χαλασμό, τον εκτοπισμό, την προσφυγοποίηση, τη ζωή στα αντίσκηνα, τη ζωή χωρίς ελπίδα και προοπτική, φέρνουμε στη σκέψη μας τον ωραίο στίχο του Μανόλη Αναγνωστάκη: «Όμως γιατί αυτός ο κόμπος εδώ στο στήθος…» και η απάντηση είναι πρόδηλη. Όσο υπάρχει ο τουρκικός στρατός κι όσο διαρκεί ο εκτοπισμός, πώς μπορεί να φύγει αυτός ο κόμπος από το στήθος μας, από τις σκέψεις και από τα γραφτά μας;
Ο Ονουφρίου μάς λέει όσα θέλει να μας πει και αφήνει και τόσα άλλα για τον αναγνώστη. Κι αυτά που δεν μας λέει, τα αφήνει να τα σκεφθούμε, ως επαρκείς αναγνώστες.
Στη συνέχεια έγραψε τρία μυθιστορήματα με το ερωτικό και κοινωνικό στοιχείο να προέχει με συνυπάρχουσα την περιπέτεια.
Τα μυθιστορήματα αυτά τιτλοφορούνται:
Το σωσίβιο – το 2006
Η καρδιά της λύκαινας – το 2009
Βάζο με αγκάθια – το 2010
Το 2012 εκδίδεται Η μάντρα, μυθιστόρημα περιγράφον με εξαιρετική διαύγεια τα προ του 1974 γεγονότα, μυθιστόρημα το οποίο πέρασε σχεδόν απαρατήρητο και ως μη υπάρχον από την εντόπια κριτική και φιλολογική πραγματικότητα, αλλά είναι αυτό που κέρδισε το βραβείο Μάρκου Αυγέρη από την Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών το 2015, για τα βιβλία της διετίας 2013 και 2014, ανάμεσα σε όλα τα άλλα εν Ελλάδι εκδοθέντα μυθιστορήματα!
Στο μυθιστόρημα αυτό την περιγραφή τόσο των καταστάσεων, των γεγονότων και των συναισθημάτων, όσο και την περιγραφή πραγμάτων, πρέπει να επισημανθεί, ότι ο Ονουφρίου, την αποτυπώνει με αξιοπρόσεκτη παρατηρητικότητα, διεισδυτική ματιά και απόλυτη ειλικρίνεια.
Ακόμα, στο μυθιστόρημα αυτό, θα ήθελα να επισημάνω τρία βασικά προτερήματα της γραφής του Ονουφρίου, που δεν είναι άλλα από την περιγραφική δεινότητα, την ολόπλευρη σκιαγράφηση των χαρακτήρων του με όλα τα συν και τα πλην τους, και την προσπάθειά του να είναι αμερόληπτος, δίκαιος και αντικειμενικός με τη δράση και εξέλιξη των ηρώων του. Ο συγγραφέας μας με νηφαλιότητα, ήθος και συναίσθηση του δικαίου, κατανέμει ευθύνες ή ελαφρυντικά, ακριβοδίκαια, και πάντοτε αφήνοντας χώρο στον αναγνώστη του να κρίνει τελικώς, και αναλόγως με τη δική του προσωπική λογική.
Φέτος κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά του Λευκά και μαύρα αρπακτικά, υπέροχο δείγμα σύγχρονου, κοινωνικού μυθιστορήματος, με αριστουργηματικά δουλεμένη την ψυχοσύνθεση των ηρώων του και ιδιαίτερα λεπτεπίλεπτη τομή στη σύγχρονη κοινωνία μας με όλα τα φανερά, αλλά και τα υποδόρια προβλήματα που βιώνουν καθημερινά οι άνθρωποι.
Αγαπητοί Φίλοι,
Απ’ όσα έχουν λεχθεί για το περιεχόμενο και τη θεματική του Ανδρέα Ονουφρίου έχει γίνει σαφές ότι μεγάλο μέρος του έργου του, αναφέρεται στις τραγικές ιστορικές στιγμές της ζωής των προσφυγοποιηθέντων συνανθρώπων μας και γενικότερα όσων έχουν πάθει και έχουν υποφέρει με τον έναν ή τον άλλο, πάντοτε απάνθρωπο, τρόπο στα χέρια των κατακτητών. Με βεβαιότητα συμπεραίνουμε ότι το έργο του έχει τεράστια πατριδογνωστική αξία και θα έπρεπε να ανθολογείται, να διδάσκεται και να υπάρχει σε κάθε σχολική βιβλιοθήκη. Και όχι μόνο για την ιστορικότητα των θεμάτων, αλλά και γιατί, κι αυτό είναι το σπουδαιότερο, η φωνή του πεζογράφου μας ποτέ δεν υπερβαίνει τα όρια της ευπρέπειας, δεν υποπίπτει στο κήρυγμα, στον διδακτισμό, τον σοβινισμό, τη μισαλλοδοξία. Δεν γίνεται άδικος και εκδικητικός στην έκφραση των «πιστεύω» του. Δεν υπερβαίνει ούτε το μέτρο στο επίπεδο του λεκτικού και της περιγραφής. Με λιτό τρόπο και με ειλικρινή αμεσότητα έκφρασης παρουσιάζει αυτό που θέλει να εκφράσει, αποφεύγοντας τα φρικώδη και τις πάμπολλες τραχιές λεπτομέρειες που δίνονται συχνά από πολλούς συγγραφείς για εντυπωσιασμό.
Αυτά, και σας ευχαριστώ!
Εισήγηση στην εκδήλωση “Βραδιά λογοτεχνίας και κριτικής” (Ο.Λ.Κ. – Ο.Φ.Δ.Β.Σ.)
Πολιτιστικό Κέντρο Στροβόλου
16 Οκτωβρίου 2019
